ถาม-ตอบ ใครเสี่ยงภาวะ MCI และหากพบความเสี่ยงต้องทำอย่างไรต่อ

🧠 ใครบ้างมีความเสี่ยง MCI และหากประเมินเบื้องต้นแล้วพบว่าเสี่ยง…ควรทำอย่างไรต่อ?

ภาวะการรู้คิดเสื่อมเล็กน้อย (Mild Cognitive Impairment: MCI) คือระยะกึ่งกลางระหว่าง “สมองปกติ” กับ “ภาวะสมองเสื่อม (Dementia)” ผู้มี MCI มักเริ่มมีอาการหลงลืม การคิดหรือวางแผนช้าลง แต่ยังใช้ชีวิตประจำวันได้เอง การตรวจพบตั้งแต่เนิ่น ๆ ช่วยให้มีโอกาสฟื้นฟูสมอง และป้องกันการเข้าสู่ภาวะสมองเสื่อมได้มากขึ้น¹ 

Q1 : ใครบ้างที่มีความเสี่ยงต่อ MCI? 

1. อายุ ≥ 50 ปีขึ้นไป 
   ผู้สูงอายุเป็นกลุ่มเสี่ยงหลัก งานวิจัยในชุมชนประเทศจีนพบว่า ในผู้ที่อายุ ≥ 50 ปี มีถึง 26.7% พัฒนาเป็น MCI ภายใน 2 ปี ² 

2. ระดับการศึกษาต่ำ 
   ผู้ที่จบเพียงระดับประถม หรือต่ำกว่า เสี่ยงเป็น MCI มากกว่าผู้มีการศึกษาสูงถึง 2.8 เท่า (RR=2.79) เพราะมี “cognitive reserve” ต่ำกว่า^2,3 

3. ประวัติโรคหลอดเลือดสมอง 

• โรคหลอดเลือดสมองตีบ (cerebral infarction) เพิ่มความเสี่ยง 1.5 เท่า 

• โรคเลือดออกในสมอง (cerebral hemorrhage) เพิ่มความเสี่ยง 3.2 เท่า² 

4. โรคประจำตัวเรื้อรัง 
   เช่น เบาหวาน ความดัน ไขมันในเลือดสูง โรคหัวใจ ซึ่งส่งผลต่อหลอดเลือดสมองโดยตรง⁴ 

5. พฤติกรรม และวิถีชีวิต 
   การนอนน้อย เครียดเรื้อรัง สูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไป ล้วนเพิ่มความเสี่ยง ในทางกลับกัน การดื่มชาเป็นประจำ ช่วยลดความเสี่ยง MCI ลงได้ประมาณ 31% จากฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระของชา⁵ 

6. ภาวะซึมเศร้า และขาดการเข้าสังคม 
   สมองที่ไม่ได้รับการกระตุ้นด้านอารมณ์ และสังคมจะเสื่อมเร็วกว่าปกติ⁶

Q2 : หากประเมินเบื้องต้นแล้วพบว่า “เสี่ยง MCI” ควรทำอย่างไรต่อ? 

ขั้นตอนที่  1️⃣:  พบแพทย์เฉพาะทาง 

แพทย์เฉพาะทางด้านสมอง อายุรแพทย์ผู้สูงอายุ หรือจิตแพทย์ผู้สูงอายุ จะประเมินซ้ำ เพื่อยืนยันผล และแยกจากโรคอื่น เช่น ภาวะซึมเศร้า การขาดวิตามิน B12 หรือผลข้างเคียงจากยา 

ขั้นตอนที่  2️⃣:  การตรวจด้วย “แบบทดสอบทางจิตวิทยา” 

เป็นการประเมินความสามารถของสมองในหลายด้าน เช่น ความจำ ความสนใจ ภาษา การวางแผน และการตัดสินใจ 
แพทย์อาจเลือกใช้เครื่องมือที่เหมาะสมกับอายุและระดับการศึกษา เช่น 

• MoCA (Montreal Cognitive Assessment) 

• MMSE (Mini-Mental State Examination) 

• Clock Drawing Test หรือ Trail Making Test 

• แบบทดสอบเฉพาะด้าน (เช่น verbal fluency, digit span, story recall) 

ผลทดสอบเหล่านี้จะช่วยแยกได้ว่าอาการ “ลืม” นั้นอยู่ในระดับปกติของวัย หรือเริ่มเข้าสู่ภาวะ MCI⁷ 

ขั้นตอนที่  3️⃣:  ตรวจสุขภาพร่างกายและสมอง 

เพื่อค้นหาสาเหตุที่อาจแก้ไขได้ และประเมินความผิดปกติของสมองโดยตรง แพทย์อาจส่งตรวจ 

การตรวจเลือดทั่วไป 

• น้ำตาล ไขมัน วิตามิน B12 ไทรอยด์ 

การตรวจสมอง (Neuroimaging & Biomarker Assessment) 

• MRI: ดูการหดตัวของสมอง โดยเฉพาะบริเวณ hippocampus⁸ 

• PET Scan (FDG-PET หรือ Amyloid PET): ตรวจการใช้พลังงานสมองหรือการสะสมของโปรตีน amyloid/tau 

• CSF Biomarkers: ตรวจระดับ Aβ42, total tau, p-tau เพื่อแยก MCI due to Alzheimer’s pathology⁹ 

• Blood-based Biomarkers (BBM): เช่น plasma Aβ42/40 ratio, p-tau217, NfL — สะดวกและไม่รุกราน¹⁰ 

🔄 หมายเหตุ: 

• หากผลตรวจ ปกติ แต่ยังอยู่ในกลุ่มเสี่ยง → ควรเข้าสู่ “ขั้นตอนที่ 4” เพื่อเริ่มปรับพฤติกรรมเสริมสมอง 

• หากผลตรวจ พบความผิดปกติของโปรตีน β-amyloid หรือ tau → แพทย์อาจพิจารณาเริ่มการรักษาด้วย ยากลุ่ม monoclonal antibody ซึ่งออกฤทธิ์กำจัดโปรตีน amyloid ในสมอง ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับ สภาพร่างกาย โรคร่วม และความพร้อมของผู้ป่วย รวมถึงการติดตามผลข้างเคียงอย่างใกล้ชิด^11,12 

ขั้นตอนที่  4️⃣:   ปรับพฤติกรรมเสริมสมอง 

• อาหารสมดุล: แบบ Mediterranean หรือ DASH diet 

• ออกกำลังกาย: อย่างน้อย 150 นาทีต่อสัปดาห์ 

• นอนหลับให้เพียงพอ: 7–8 ชั่วโมง/คืน 

• ฝึกสมอง: เกมความจำ อ่านหนังสือ เรียนรู้สิ่งใหม่ 

• เข้าสังคม: พบปะเพื่อนหรือทำกิจกรรมกลุ่ม 

ขั้นตอนที่  5️⃣:   ติดตามประเมินซ้ำทุก 6–12 เดือน 

เพื่อตรวจการเปลี่ยนแปลงของสมรรถภาพสมองและวางแผนการดูแลอย่างต่อเนื่อง

🔹 สรุป 

การวินิจฉัย และดูแลภาวะ MCI จำเป็นต้องใช้ทั้ง “การประเมินทางจิตวิทยา” และ “การตรวจทางสมอง” ร่วมกัน เพื่อระบุความเสี่ยง และแนวทางดูแลที่เหมาะสม การเริ่มต้นตั้งแต่ช่วง “ยังจำได้แต่เริ่มลืม” คือกุญแจสำคัญในการชะลอภาวะสมองเสื่อ และรักษาคุณภาพชีวิตในระยะยาว

🔹 เอกสารอ้างอิง (Vancouver Style) 

1. Petersen RC, Lopez O, Armstrong MJ, et al. Neurology. 2018;90(3):126–35. 

2. Zhang NJ, Qian ZD, Zeng YB, et al. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2022;26:8852–8859. 

3. Meng X, D’Arcy C. PLoS One. 2012;7:e38268. 

4. Livingston G, Huntley J, Sommerlad A, et al. Lancet. 2020;396:413–46. 

5. Liu X, Du X, Han G, Gao W. Oncotarget. 2017;8:43306–43321. 

6. Geda YE, Roberts RO, Knopman DS, et al. Arch Neurol. 2006;63(3):435–40. 

7. Nasreddine ZS, Phillips NA, Bédirian V, et al. The Montreal Cognitive Assessment, MoCA: a brief screening tool for mild cognitive impairment. J Am Geriatr Soc. 2005;53:695–699. 

8. Jack CR Jr, Petersen RC, Xu YC, et al. Neurology. 1999;52(7):1397–1403. 

9. Hansson O, Blennow K, Zetterberg H. Nat Rev Neurol. 2023;19(1):51–64. 

10. Palmqvist S, et al. Nat Med. 2020;26:387–97. 

11. van Dyck CH, et al. N Engl J Med. 2023;388:9–21. 

12. Mintun MA, et al. N Engl J Med. 2021;384:1691–1704.