ถามตอบ “เข้าใจสมอง... แยกให้ชัด ระหว่างวัยชรา MCI และอัลไซเมอร์”
เมื่ออายุมากขึ้น หลายคนเริ่มสังเกตว่าตัวเอง “เปลี่ยนไป” ทั้งในด้านความจำ สมาธิ หรืออารมณ์ แต่คุณรู้ไหมว่า “ความเปลี่ยนแปลงของสมอง” มีหลายระดับ — บางอย่างเป็นเพียงการเปลี่ยนตามวัย (Normal Ageing) บางอย่างเป็น “ภาวะการสูญเสียการรู้คิดเล็กน้อย” (Mild Cognitive Impairment: MCI) และบางอย่างอาจเป็นสัญญาณของ “โรคอัลไซเมอร์” (Alzheimer’s Disease: AD)
บทความนี้จะพาคุณเข้าใจสมองใน 10 ด้านสำคัญ ผ่าน Q&A ง่ายๆ เพื่อช่วยสังเกตว่า “ตัวเราและคนที่คุณรักอยู่ในระดับไหน” เพราะยิ่งรู้เร็ว... ก็ยิ่งมีโอกาสดูแลสมองได้เร็วกว่า
Q&A: 10 ด้านแยกความต่าง ❓
Normal Ageing – MCI – Alzheimer’s Disease
🧠 Q1: ด้านความจำ (Memory)
ถาม: ถ้าลืมชื่อคน ลืมว่าวางของไว้ไหน ถือว่าผิดปกติไหม?
ตอบ:
- 🟢 Normal Ageing: ลืมเป็นบางครั้ง แต่นึกออกภายหลัง
- 🟡 MCI: ลืมเรื่องที่เพิ่งเกิดขึ้น เช่น นัดหมายเมื่อเช้า แม้มีการเตือน
- 🔴 AD: ลืมเหตุการณ์สำคัญ หรือชื่อคนในครอบครัว แม้เตือนแล้วก็ยังจำไม่ได้
ตัวอย่าง:
คุณยายวรรณลืมว่าวางแว่นไว้ไหน แต่พอนึกก็จำได้ (ปกติ)
ลุงมนัสลืมว่านัดหมอวันนี้ แม้จดไว้เมื่อเช้า (MCI)
คุณตาไพบูลย์จำชื่อหลานไม่ได้เลย (AD)
💬 Q2: ด้านการสื่อสาร (Language)
ถาม: ถ้าพูดติด พูดซ้ำ หรือหาคำพูดไม่เจอ ถือว่าผิดปกติไหม?
ตอบ:
- 🟢 ปกติอาจนึกคำไม่ออกบ้าง แต่ยังอธิบายได้
- 🟡 พูดผิดคำ ใช้คำแปลก ๆ บ่อยขึ้น
- 🔴 พูดวกวน ไม่เข้าใจคำง่าย ๆ หรือหยุดกลางประโยค
ตัวอย่าง:
“อันนั้นๆ ที่ไว้ฟังเพลง... เอ่อ... หู...อะไรนะ?” (ปกติ)
“อันนี้ไว้กินเสียงใช่ไหม?” (MCI)
พูดเรื่องเดิมซ้ำๆ หลายครั้งในไม่กี่นาที (AD)
🧩 Q3: ด้านสมาธิและการตัดสินใจ (Attention & Decision)
ถาม: ถ้าเริ่มลังเล หรือตัดสินใจช้า เป็นสัญญาณเตือนไหม?
ตอบ:
- 🟢 คิดช้าลงเล็กน้อยแต่ยังตัดสินใจถูก
- 🟡 เริ่มสับสนในเรื่องใหม่ๆ เช่น การจัดการเงิน นานๆทอนเงินผิด
- 🔴 ตัดสินใจผิดพลาดแม้เรื่องง่าย เช่น จ่ายเงินผิดบ่อย จ่ายเงินน้อย-มากกว่าราคา
ตัวอย่าง:
ลืมเช็กเงินทอน (MCI) → คิดว่าแบงค์ 100 คือแบงค์ 20 แล้วให้ผิด (AD)
📅 Q4: ด้านการรับรู้เวลาและสถานที่ (Orientation)
ถาม: ถ้าลืมวัน หรือหลงทาง ถือว่าผิดปกติไหม?
ตอบ:
- 🟢 ลืมวันบ้างแต่จำได้เมื่อทบทวน
- 🟡 สับสนบางครั้ง เช่น คิดว่าวันนี้วันพุธ แต่จริง ๆ วันศุกร์
- 🔴 ไม่รู้เวลา หรือหลงทางในที่คุ้นเคย
ตัวอย่าง:
ขับรถกลับบ้านแต่ต้องเปิด GPS ทุกครั้ง (MCI)
เดินออกจากบ้านแล้วจำไม่ได้ว่ากลับทางไหน (AD)
🧍♀️ Q5: ด้านการดูแลตนเอง (Daily Living)
ถาม: ถ้ายังทำงานบ้านได้แต่ต้องมีคนเตือน ถือว่าเสี่ยงไหม?
ตอบ:
- 🟢 ทำได้เองทั้งหมด
- 🟡 ยังทำได้แต่ต้องมีคนคอยเตือน เช่น ลืมกินยา
- 🔴 ทำกิจวัตรไม่ได้ ต้องมีผู้ช่วยดูแล
ตัวอย่าง:
ลุงมนัสยังอาบน้ำได้แต่บางวันลืมกินยา (MCI)
คุณตาไพบูลย์ต้องให้ลูกช่วยแต่งตัว (AD)
💭 Q6: ด้านอารมณ์และพฤติกรรม (Mood & Personality)
ถาม: ถ้าอารมณ์แปรปรวนมากขึ้น ต้องกังวลไหม?
ตอบ:
- 🟢 หงุดหงิดบ้างตามเหตุการณ์
- 🟡 เริ่มกังวลเกี่ยวกับความจำของตนเอง
- 🔴 อารมณ์เปลี่ยนมาก หวาดระแวง ซึมเศร้า หรือก้าวร้าว
ตัวอย่าง:
คุณยายเริ่มบ่นว่าตัวเอง “ทำไมจำไม่ได้เลย” (MCI)
คุณตาเริ่มไม่ไว้ใจลูก คิดว่ามาขโมยของ (AD)
🤝 Q7: ด้านการเข้าสังคม (Social Engagement)
ถาม: ถ้าไม่อยากเจอเพื่อน หรือพูดคุยน้อยลง ถือว่าผิดปกติไหม?
ตอบ:
- 🟢 ชอบอยู่บ้านมากขึ้นแต่ยังพูดคุยได้
- 🟡 หลีกเลี่ยงสังคมเพราะกลัวพูดผิด ทั้งๆที่เป็นกลุ่มคนคุ้นเคย
- 🔴 ไม่เข้าใจบทสนทนา อยู่ในวงสังคมไม่ได้
ตัวอย่าง:
คุณป้าศรีเริ่มไม่อยากไปสังสรรค์เพราะกลัวพูดผิด (MCI)
คุณลุงจำเพื่อนไม่ได้แม้เจอกันบ่อย (AD)
📖 Q8: ด้านการเรียนรู้สิ่งใหม่ (Learning Ability)
ถาม: ถ้าเรียนรู้สิ่งใหม่ช้าลง ถือว่าเป็นสัญญาณโรคไหม?
ตอบ:
- 🟢 ใช้เวลามากขึ้นแต่เรียนรู้ได้
- 🟡 ต้องสอนซ้ำหลายครั้งกว่าจะจำได้
- 🔴 ไม่สามารถจำหรือเข้าใจสิ่งใหม่เลย
ตัวอย่าง:
หลานสอนใช้สมาร์ทโฟน ต้องสอนหลายรอบถึงจำได้ (MCI)
วันต่อมาลืมวิธีเปิดโทรศัพท์อีก (AD)
🧮 Q9: ด้านการคำนวณและการจัดการตัวเลข (Calculation & Planning)
ถาม: ถ้าเริ่มคำนวณช้าลงหรือลืมจำนวนเงิน ถือว่าผิดปกติไหม?
ตอบ:
- 🟢 คิดเลขช้าลงแต่ยังถูกต้อง
- 🟡 สับสนเรื่องจำนวนเงินหรือเวลานัด
- 🔴 ใช้เงินผิดจำนวน หรือไม่เข้าใจค่าเงิน
ตัวอย่าง:
ให้แบงค์ผิดเพราะอ่านตัวเลขไม่ทัน (MCI)
จ่ายค่าอาหาร 500 ด้วยแบงค์ 20 โดยไม่รู้ตัว (AD)
🏠 Q10: ด้านการรับรู้สิ่งรอบตัว (Spatial & Visual Recognition)
ถาม: ถ้ามองแล้วจำทางไม่ได้ หรือจำสิ่งของคุ้นเคยไม่ออก ถือว่าผิดปกติไหม?
ตอบ:
- 🟢 มองเห็นลดลงตามวัยแต่จำสิ่งรอบตัวได้
- 🟡 สับสนทางกลับบ้านบางครั้ง
- 🔴 จำบ้านตัวเองหรือของใช้ประจำไม่ได้
ตัวอย่าง:
หลงทางในห้างสรรพสินค้า (MCI)
ไม่รู้ว่ากลับเข้าบ้านตัวเองหรือบ้านคนอื่น (AD)
📊 ตารางสรุปเปรียบเทียบ 10 ด้านของสมอง
| ด้าน | Normal Ageing | MCI | Alzheimer’s Disease |
| ความจำ | ลืมบ้างแต่นึกออก | ลืมเรื่องล่าสุดบ่อย | ลืมเรื่องสำคัญ |
| การสื่อสาร | หาคำไม่เจอบ้าง | ใช้คำผิด พูดซ้ำ | พูดวกวน ไม่เข้าใจคำ |
| สมาธิ/ตัดสินใจ | คิดช้าลงเล็กน้อย | วางแผนยาก | ตัดสินใจผิดพลาด |
| เวลา/สถานที่ | ลืมวันบ้าง | สับสนบางครั้ง | หลงทาง ไม่รู้เวลา |
| การดูแลตนเอง | ทำได้เอง | ต้องมีคนเตือน | ต้องมีคนดูแล |
| อารมณ์ | หงุดหงิดบ้าง | เครียดจากลืม | แปรปรวน หวาดระแวง |
| การเข้าสังคม | พูดน้อยลงแต่ยังได้ | หลีกเลี่ยงสังคม | อยู่ในวงสนทนาไม่ได้ |
| การเรียนรู้ | ช้าลงแต่จำได้ | ต้องสอนซ้ำ | จำไม่ได้เลย |
| การคำนวณ | ช้าขึ้นเล็กน้อย | ผิดบ้าง | จ่ายเงินผิด ไม่เข้าใจจำนวน |
| การรับรู้สิ่งรอบตัว | ปกติ | หลงทางบางครั้ง | จำบ้านตัวเองไม่ได้ |
💡 สรุป
“การเปลี่ยนแปลงของสมองเป็นธรรมชาติของวัย — แต่ถ้าเริ่มเปลี่ยนไปจากเดิมจนกระทบชีวิตประจำวัน ควรรีบตรวจสุขภาพสมองตั้งแต่วันนี้”
📚 References (Vancouver style)
- Harada CN, Natelson Love MC, Triebel K. Normal cognitive aging. Clin Geriatr Med. 2013;29(4):737–752. doi:10.1016/j.cger.2013.07.002.
- Petersen RC, et al. Mild cognitive impairment: clinical characterization and outcome. Arch Neurol. 1999;56(3):303–308.
- Alzheimer’s Association. 2023 Alzheimer’s disease facts and figures. Alzheimers Dement. 2023;19(4):1598–1695. doi:10.1002/alz.13016.
- Livingston G, et al. Dementia prevention, intervention, and care: 2020 report of the Lancet Commission. Lancet. 2020;396(10248):413–446. doi:10.1016/S0140-6736(20)30367-6.
